Translate

Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2011

8) Συλλογισμοί με αναλογία και ο ρόλος της παρομοίωσης


(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)

-Σε προηγούμενες αναρτήσεις παρέθεσα για τους συλλογισμούς τις απόψεις των ειδικών. Εδώ θα αναφέρω δυο παραδείγματα παραγράφων, το τι έγραψαν γι' αυτές κάποιοι φιλόλογοι και θα τις αναλύσω. Από την ανάλυση θα προκύψει αν αυτά που έγραψαν οι φιλόλογοι είναι σωστά ή όχι και γιατί.

-Α) 1η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 
"Αν προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό (WEB) με μια αναλογία. Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση.
Ο κάθε «εκθέτης δημιουργεί ένα δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μια διεύθυνση (www.address) . Ο χρήστης του διαδικτύου μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η ζεύξη τηλεφώνου-υπολογιστή, επισκέπτεται αυτή την άυλη, διαρκή και παγκόσμια ψηφιακή έκθεση . Περνά από τα διάφορα (sites), επικοινωνεί με τον «εκθέτη», και βεβαίως μπορεί να πάρει «κατεβάσει» πληροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του μέσω ενός προμηθευτή (provider) σύνδεσης στο διαδίκτυο.

Ο φιλόλογος "Π" που παραθέτει αυτή την παράγραφο στο μπλοκ του, την ονομάζει παράγραφο με αναλογία. Και επί πλέον λέει "Η αναλογία είναι στην ουσία μια μεταφορά ή μια περιγραφική παρομοίωση, παραβολή".
Ερώτηση άλλου φιλόλογου: Είναι με αναλογία αυτή η παράγραφος;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΜΟΥ 12/7/2016: Ανασκευάζοντας τα όσα έγραψα παλαιότερα για την 1η παράγραφο, θα πω τελικά ότι η παράγραφος είναι με αναλογία όχι όμως με αναλογικό συλλογισμό. Εκείνο που μας μπερδεύει όλους είναι το πότε έχουμε απλή αναλογία και το πότε έχουμε αναλογικό συλλογισμό. Βλέπε τις επόμενες αναρτήσεις μου 9 και 10 όπου λύνω αυτό το θέμα.

{{Το κείμενο που ανασκευάζω ως προς την 1η παράγραφο είχε ως εξής:

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΥ:
Εκείνο που δυσκολεύει την ανάλυση είναι η ύπαρξη της λέξης αναλογία.
- Παραλείπω την λέξη αναλογία και γράφω το κείμενο ως εξής:
"Ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό (WEB). Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση.Ο κάθε «εκθέτης δημιουργεί ένα δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μια διεύθυνση (www.address) . Ο χρήστης του διαδικτύου . . . κτλ"
- Τώρα φαίνεται καθαρά ότι έχουμε περιγραφή. Και μάλιστα περιγραφή διαδικασίας*.
12/7/2016: Η παράγραφος αυτή είναι με αναλογία, αλλά όχι με αναλογικό συλλογισμό. Επομένως ορθώς ο φιλόλογος "Π" την ονομάζει με αναλογία.  Βλέπε τις 9 και 10 αναρτήσεις μου όπου τοποθετώ το θέμα αναλογία και αναλογικός συλλογισμός σε σωστές και κατανοητές βάσεις.


* Για την Περιγραφή βλέπε το μπλοκ μου Συντακτικό (Δομή) της Παραγράφου. Εκεί αναφέρω και αποδεικνύω ότι υπάρχουν τα εξής είδη περιγραφής: α) περιγραφή υλικού αντικειμένου β) περιγραφή διαδικασίας, όπου υπάγεται και η περιγραφή λειτουργίας, γ) περιγραφή χαρακτήρα και δ) περιγραφή απόψεων, όπου όμως δεν υπεισερχόμαστε στο εάν κάποια από αυτές ή όλες είναι σωστές ή λαθεμένες.

-Στην β περίπτωση υπάγεται η παραπάνω 1η παράγραφος}.

Β) 2η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ:
«Όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο δημιουργούν εθισμό στο χρήστη, έτσι και η τηλεόραση μπορεί να γίνει επικίνδυνη συνήθεια...».
-Η παράγραφος αναφέρεται στο μπλοκ του ίδιου φιλόλογου, του "Π", την οποία την παραθέτει ως παράγραφο με αναλογία.

ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ:
- Η παράγραφος ξεκινάει με παρομοίωση. 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΥ: 1) Στην παράγραφο αυτή παραλείπεται η προκείμενη «η τηλεόραση μοιάζει με τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο». Αν τη βάλουμε στο κείμενο, τότε φαίνεται καθαρά ότι έχουμε αναλογία (αναλογικό συλλογισμό): «Η τηλεόραση μοιάζει με τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο. Όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο δημιουργούν εθισμό στο χρήστη, έτσι και η τηλεόραση (συμπέρασμα = )μπορεί να γίνει επικίνδυνη συνήθεια».

- Η αναλογία (ο αναλογικός συλλογισμός) παρουσιάζεται εδώ με ένα τρόπο που μοιάζει το ενθύμημα. Όπως στο ενθύμημα αποκρύπτεται η μείζονα προκείμενη, έτσι και εδώ.
(παράδειγμα συλλογισμού με ενθύμημα: Ο Σωκράτης ήταν θνητός , γιατί ήταν άνθρωπος = εδώ αποκρύπτεται η μείζονα προκείμενη : Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.)  

14/2/2023 Γενική παρατήρηση: Υπάρχει η αναλογία υπάρχει και ο αναλογικός συλλογισμός. Πολλές φορές αναφέρουμε σωστά τη λέξη αναλογία, και πολλές φορές αναφέρουμε τη λέξη αναλογία λανθασμένα γιατί έχουμε αναλογικό συλλογισμό και πρέπει να πούμε αναλογικό συλλογισμό και όχι αναλογία.  


======

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

7) Ονομασίες συλλογισμών


-(Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα και επιθυμητά, παρακαλώ σημειώστε τα, θα είναι μια ικανοποίηση για τον γράφοντα , έστω και αν είναι αρνητικά)


Ονομασίες συλλογισμών
-Παραγωγικοί ή επαγωγικοί: Οι ονομασίες αυτές δηλώνουν κατηγορίες συλλογισμών και όχι είδη συλλογισμών. Κάθε κατηγορία, όπως είναι γνωστό και όπως θα δούμε παρακάτω, έχει περισσότερα από ένα είδη.
-Παραγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που βεβαιώνουν, που παρουσιάζουν δηλαδή βέβαιο συμπέρασμα, ενώ επαγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που πιθανολογούν, που παρουσιάζουν δηλαδή συμπέρασμα πιθανό (και όχι βέβαιο).
- Στους επαγωγικούς συλλογισμούς υπάγεται ως είδος και ο αναλογικός συλλογισμός. Οι επαγωγικοί εξάλλου χωρίζονται σε δυο υποκατηγορίες: στους συλλογισμούς με τέλεια επαγωγή, και στους συλλογισμούς με ατελή επαγωγή.

1, Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι προτάσεις κατηγορικές, υποθετικές ή διαζευκτικές, οι συλλογισμοί , είτε παραγωγικοί είτε επαγωγικοί διακρίνονται σε:
Κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Έτσι έχουμε: παραγωγικό- κατηγορικούς, επαγωγικό-κατηγορικούς, παραγωγικό- υποθετικούς, επαγωγικό-υποθετικούς, και παραγωγικό-διαζευκτικούς όπως και επαγωγικό-διαζευκτικούς συλλογισμούς.

2), Ανάλογα με το πόσες προκείμενες έχει κάθε συλλογισμός, είτε παραγωγικός είτε επαγωγικός, οι συλλογισμοί διακρίνονται σε:
- συλλογισμούς με μια μόνο προκείμενη (και αυτούς τους ονομάζουμε άμεσους συλλογισμούς). Στους με μια προκείμενη υπάγεται και το ενθύμημα, που στην ουσία είναι συλλογισμός με δυο προκείμενες από τις οποίες η μια –η μείζονα- αποσιωπάται.
-, συλλογισμός με δυο προκείμενες (τέτοιους συναντάμε και στον καθημερινό λόγο, αλλά και στα εγχειρίδια της Λογικής).
-, συλλογισμός με τρεις προκείμενες (που μπορεί όλες να είναι ή κατηγορικές, ή η μια υποθετική, ή η μια διαζευκτική).
-, συλλογισμός με περισσότερες από τρεις προκείμενες.
-, συλλογισμός με καμιά προκείμενη ∙ σε έναν τέτοιο συλλογισμό αναφέρεται μόνο το συμπέρασμα χωρίς καμιά προκείμενη.

. (6/11/2015: Τον συλλογισμό αυτόν χωρίς καμιά προκείμενη τον ονόμασα ατελή, αλλά επειδή ο όρος ατελής έχει χρησιμοποιηθεί για τους ατελείς επαγωγικούς συλλογισμούς, τον ονομάζω πλέον ΙΔΙΟΤΥΠΟ συλλογισμό).
3), ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ:
3.1> Συλλογισμός που μπορεί τελικά να είναι παραγωγικός ή επαγωγικός:
-, Υποθετικο-παραγωγικό( επαγωγικό) συλλογισμός= - Η πρώτη προκείμενη στο συλλογισμό είναι πάντα ένα απλό ή σύνθετο υποθετικό που συνδέει την υπόθεση με κάποια συνέπεια,και ελέγχουμε όχι την υπόθεση αλλά την συνέπεια. - Η διάψευση της συνέπειας είναι παραγωγικός συμπερασμός. Η επαλήθευση είναι επαγωγικός συμπερασμός.

3.2> Νεότερες ονομασίες ειδικά για τους (ατελείς) επαγωγικούς συλλογισμούς:
-, Συμπερασμός προς την Καλύτερη εξήγηση (ή απαγωγή)= το συμπέρασμα αποτελεί στο συλλογισμό αυτό την καλύτερη εξήγηση των προκείμενων.
-, Ονομασίες, όταν μια προκείμενη υπονοεί ότι έχει ληφθεί ως δείγμα από έναν ευρύτερο πληθυσμό πραγμάτων ή προσώπων:
- συλλογισμοί από δείγμα σε όλο: α επαγωγική γενίκευση, β στατιστική γενίκευση
-συλλογισμοί από όλο σε δείγμα : άμεσος στατικός συμπερασμός, άμεσος ατομικός συμπερασμός
-συλλογισμοί από δείγμα σε δείγμα: κανονική πρόβλεψη, στατιστική πρόβλεψη, ατομική πρόβλεψη.
-συλλογισμοί που ενισχύουν μιαν υπόθεση αποκλείοντας άλλες (συλλογισμοί γνωστοί ως «αποκλειστική επαγωγή» ή ως μέθοδοι του J. S. Mill για την ανεύρεση αιτίων και την απόδειξη αιτιακών υποθέσεων).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα όσα αναφέρω εδώ είναι μια πρώτη προσπάθεια για συστηματοποίηση των διαφόρων ονομασιών των συλλογισμών.

Προσθήκη 29/9/2012:
1) Βλέπε και τον μπλοκ μου Συλλογισμοί (συνέχεια από Δ Τ) όπου αναφέρω το συλλογισμό με απαρίθμηση, τη διάκριση που κάνουν οι ειδικοί (οι φιλόσοφοι) ανάμεσα στον αιτιακό συλλογισμό και στον από παρατήρηση συλλογισμό και όπου παραθέτω και τον λεγόμενο Παραγωγικό-Νομολογικό συλλογισμό, όπου η πρώτη προκείμενη είναι φυσικός ή κοινωνικός νόμος ή κανόνας.
2) Θα μπορούσε κανείς να κάνει και άλλες διακρίσεις των συλλογισμών, πχ σε πλήρη συλλογισμό που έχει όσες προκείμενες πρέπει και σε ελλειπή συλλογισμό, όπου λείπουν μια ή περισσότερες προκείμενες. Πχ. στο ενθύμημα όπου λείπει η μείζονα προκείμενη, στον ατελή (σωστότερα: στον ιδιότυπο) συλλογισμό που αποτελείται μόνον από το συμπέρασμα και δεν έχει καμιά προκείμενη.
3) Θα μπορούσε επίσης να μιλήσει κανείς για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή και μετά τις προκείμενες, για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή, ακολουθούν οι αναγκαίες προκείμενες και στο τέλος ξαναεπαλαμβάνεται στο συμπέρασμα (= γεωμετρικό επιχείρημα), για συλλογισμούς που ξεκινούν με προκείμενες και στο τέλος έχουν το συμπέρασμα (όπως πχ ο γνωστός αριστοτελικός συλλογισμός), Κλπ.
4) Να σημειωθεί τέλος, ότι πολλοί συλλογισμοί μπορούν να υπαχθούν σε περισσότερα από ένα είδη: Πχ ο παραγωγικό-νομολογικός και στην ονομασία κατηγορικός συλλογισμός
 =========

Τα ιστολόγιά μου

Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2011

6) Συλλογισμοί, επαγωγικοί από δείγμα


-(Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα και επιθυμητά, παρακαλώ σημειώστε τα, θα είναι μια ικανοποίηση για τον γράφοντα , έστω και αν είναι αρνητικά. Αυτό ισχύει για όλες τις αναρτήσεις μου-ευχαριστώ)
 

-Για τους συλλογισμούς από δείγμα ανάφερα μερικά πράγματα σε προηγούμενη ανάρτηση. Εδώ θα αναπτύξω το θέμα περισσότερο.Να ξεκινήσω με διευκρινίσεις :
- Γενικό συμπέρασμα βγάζουμε όταν εξετάζουμε ένα όλον: "όλα τα πλοία που είναι αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι με πανιά, άρα όλα τα πλοία στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα". Ενώ συμπέρασμα που το γενικεύουμε, που γενικεύεται, το βγάζουμε από δείγμα: τα πλοία που μπορώ να δω αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα, πιθανόν και τα άλλα που δεν μπορώ να δω να είναι και εκείνα ιστιοφόρα.
-Πολλά βιβλία, όπως το σχολικό Έκφραση- Έκθεση για την γ΄ λυκείου, μιλάνε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση. Εδώ, θέλω να τονίσω και να διευκρινίσω ότι επαγωγικοί συλλογισμοί με γενίκευση είναι όσοι συλλογισμοί προέρχονται από δείγμα, όσοι συλλογισμοί στηρίζονται σε δείγμα. Επομένως όταν μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση, μπορούμε να εννοούμε ότι μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς από δείγμα.
- Συλλογισμοί από δείγμα προέρχονται από δυο ειδών δείγματα: Από φανερά δείγματα, όπως είναι οι γνωστές μας δημοσκοπήσεις, και από αφανή δείγματα.
-Τις φανερές δειγματοληψίες τις κάνουνε οι επιστήμονες. Καθένας κάνει δειγματοληψία στο δικό του κλάδο, πχ ο βιολόγος που παίρνει ως δείγμα πειραματόζωα και τα υποβάλλει σε διάφορες δοκιμασίες για να βγάλει ορισμένα συμπεράσματα, ο φυσικός που παίρνει δείγματα από διάφορα μέταλλα και προσπαθεί να δει αν θερμαινόμενα διαστέλλονται , ο εκλογολόγος που παίρνει δείγματα από αυτούς που ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές για να συμπεράνει το πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών, κλπ.
-Τις αφανείς δειγματοληψίες τις κάνουμε όλοι ως κοινοί άνθρωποι για θέματα της καθημερινότητας, για κοινωνικά θα έλεγα θέματα και για κοινωνικές συμπεριφορές (αλλά και για θέματα του παρελθόντος). Σε ένα τέτοιο δείγμα βάζουμε σαν μέλη τον εαυτό μας και όσους άλλους γνωστούς και άγνωστους θεωρούμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με εμάς. (Ή βάζουμε ως μέλη όσους πρεσβεύουν πάνω σε ένα θέμα κάτι διαφορετικό από εμάς, και συνήθως τότε τους κρίνουμε ή τους κατακρίνουμε).
-Τα θέματα και ζητήματα κοινωνικής υφής, όπου λαμβάνουμε ένα αφανές δείγμα για να βγάλουμε ένα συμπέρασμα, είναι μυριάδες από το εάν η φιλία ενώνει ή όχι τους λαούς, μέχρι το εάν ο γείτονας στην απέναντι πολυκατοικία συμπεριφέρεται σωστά ή άσχημα, από τη διαφήμιση μέχρι την παγκόσμια ειρήνη, κλπ, κλπ, κλπ.
- ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΕ ΑΦΑΝΕΣ ΔΕΙΓΜΑ -"Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. Όσο πλατιά είναι η αγάπη μας, τόσο πιο πλούσια η ψυχή μας. Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-ΑΝΑΛΥΣΗ:
-1ο Στάδιο , ανάλυση του μικροκειμένου στις παραγράφους του : &1 "Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. &2 Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. ( Γιατί ) Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. &3 Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-2ο Στάδιο, ανάλυση εάν ο συλλογισμός είναι επαγωγικός ή παραγωγικός: Ο συλλογισμός στηρίζεται σε αφανές δείγμα γιατί είπαν από τον όλο πληθυσμό μερικοί ή πολλοί αλλά όχι όλοι. (΄Ενα άλλο δείγμα από τον πληθυσμό υποστηρίζει όπως είναι γνωστό ότι η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με τον ανταγωνισμό, άλλο δείγμα ότι είναι δυνατή μόνο με την επιβολή μιας παγκόσμιας κυβέρνησης από επιστήμονες, άλλο δείγμα είπε αυτό και άλλο το άλλο. Χίλιες δυο απόψεις υπάρχουν για το πώς είναι δυνατή η αναγέννηση της εποχής μας). Οι υπόλοιπες παράγραφοι 2 και 3 είναι και αυτές για τον ίδιο λόγο με επαγωγικούς συλλογισμούς.
-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:  1) Ο συλλογισμός με δείγμα μπορεί πολλές φορές να θεωρηθεί ταυτόχρονα και ως συλλογισμός με αίτιο-αποτέλεσμα (πχ "ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια/ άρα όλοι οι Γάλλοι είναι αγενείς= στηρίζεται σε δείγμα, μηδαμινό βέβαια, αλλά μπορεί να υπαχθεί ταυτόχρονα και σε συλλογισμό με αίτιο- αποτέλεσμα: οι Γάλλοι είναι αγενείς,  και ως αιτία θεωρώ - ή, γιατί- ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια). 2) Ένας άρρητος κανόνας που θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει και καλό είναι να τηρείται, είναι ότι ένα πιθανό συμπέρασμα, ένα συμπέρασμα δηλαδή από επαγωγικό συλλογισμό, πρέπει να διατυπώνεται με τρόπο που να δείχνει ότι είναι πιθανό. Με κατάλληλες λέξεις: μάλλον, πιθανόν, θεωρώ, νομίζω κλπ. 3) Βέβαια δεν είναι υποχρεωμένος ένας πομπός λόγου να διατυπώνει το συμπέρασμά του όπως επιτάσσει αυτός ο άρρητος κανόνας, άσχετο αν οι αναλυτές του λόγου του θα δυσκολευτούν στο έργο τους. Υπάρχουν όμως εκτός από αυτή την περίπτωση, την αντιτυπολατρική,  και οι σκόπιμες περιπτώσεις που ο πομπός διατυπώνει το συμπέρασμα ως βέβαιο. Πάντως είτε έτσι είτε αλλιώς, η ανάλυση ενός συλλογισμού μάς υποχρεώνει να εξιχνιάζουμε αν το συμπέρασμα και ό όλος συλλογισμός στηρίζεται σε δείγμα ή σε όλον. Μάλιστα όταν στηρίζεται σε μηδαμινό δείγμα τότε συνήθως έχουμε παραλογισμό (βλέπε για τους παραλογισμούς και στην ανάρτηση 5).
- ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η άποψη από ένα δείγμα, συνήθως μεγάλο, μπορεί να επικρατήσει και να μετατραπεί σε κανόνα ή σε νόμο, ή σε μια ορισμένη κοινωνία ή σε μια ομάδα κοινωνιών. Τότε η κοινωνία αυτή, ή  η ομάδα κοινωνιών, λειτουργεί με βάση αυτόν τον κανόνα ή νόμο και εφαρμόζοντάς τον, κάνει παραγωγικούς πλέον συλλογισμούς: Πχ α) στην Ελλάδα η φοροδιαφυγή θεωρείται από ένα πολυπληθές μέρος (δείγμα) του πληθυσμού φορολογικό και μόνο αδίκημα, και αυτή η άποψη, αυτό το συμπέρασμα, μετατράπηκε σε νόμο. Έτσι τα ελληνικά δικαστήρια εφαρμόζοντας τον νόμο σε έναν φοροφυγά κάνουν τον εξής περίπου συλλογισμό: ο νόμος προβλέπει να επιβάλλεται στον φοροφυγά χρηματικό πρόστιμο/ από την διαδικασία αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος φοροδιέφυγε/ άρα του επιβάλλεται χρηματικό πρόστιμο. β) Στις Η Π Α η φοροδιαφυγή θεωρείται ποινικό αδίκημα, οπότε το δικαστήριο επιβάλλει σε ένα άτομο που κατηγορείται για φοροδιαφυγή, ποινή φυλάκισης, και όχι απλώς χρηματικό πρόστιμο, γ) πολλά κράτη από το 1945 υπήχθησαν στον Ο Η Ε, όπου συμφωνούν για ορισμένους διεθνείς κανόνες που πρέπει να εφαρμόζουν στις μεταξύ τους σχέσεις. Η παραβίαση ενός κανόνος από ένα κράτος έχει σαν συνέπεια να εκδίδεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας, που αντιπροσωπεύει τον Ο Η Ε, απόφαση σε βάρος του παρανομήσαντος κράτους.
=======

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011

5α)Συλλογισμοί- η αναλογία 5β) διάκριση επαγωγικών από παραγωγικούς






(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)


- ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ
-Υπάρχει στα σχολικά βιβλία για το λύκειο μια ασάφεια. Σε ορισμένα σημεία τους μιλάνε για συλλογισμό με αναλογία και σε άλλα για επαγωγικό συλλογισμό με αναλογία, σαν να πρόκειται για δυο διαφορετικά είδη συλλογισμών. Οι ειδικοί όμως όπως είδαμε (Παπανούτσος, Καργόπουλος)  μιλάνε για ένα και μόνο είδος, για επαγωγικό συλλογισμό με αναλογία. Έτσι όπως και αν ονομάσουμε έναν τέτοιο συλλογισμό, θα πρόκειται για το ίδιο είδος, για  επαγωγικό συλλογισμό με αναλογία.
 -Ο συλλογισμός αυτός μπορεί να προέρχεται από κυριολεκτική ή από μεταφορική αναλογία. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση θα έχουμε σύγκριση δυο ή περισσότερων πραγμάτων όμοιων σε ένα ή περισσότερα σημεία τους, ή που τα θεωρούμε όμοια σε ένα ή περισσότερα σημεία τους, και συμπεραίνουμε (=πιθανολογούμε) ότι θα μοιάζουν και σε ένα άλλο σημείο που ενδιαφερόμαστε να μοιάζουν. Οι ειδικοί μιλάνε για ασθενείς διαλογισμούς με αναλογία, αλλά όπως είδαμε σε προηγούμενη ανάρτηση, τονίζουνε ότι υπάρχουν και ισχυροί αναλογικοί συλλογισμοί.
-  Τα βασικά σχήματα του (κυριολεκτικού) αναλογικού συλλογισμού είναι:
1) "Τα α και β έχουν κοινή ιδιότητα Ι / το α έχει επί πλέον και την ιδιότητα ΙΙ,     άρα είναι πιθανό το β να έχει και την ιδιότητα ΙΙ.
2) ‘’Τα α, β, γ και το Δ έχουν τις ιδιότητες Ι και ΙΙ
-Τα α, β, γ έχουν την ιδιότητα ΙΙΙ.
-Γι' αυτό, είναι πιθανό και το Δ να έχει την ιδιότητα ΙΙΙ.

 ΠΡΟΣΟΧΗ (προσθήκη 21/5/2018) : Δεν αναφέρω παραπάνω το βασικό σχήμα του μεταφορικού αναλογικού συλλογισμού που είναι το Α έχει τις τάδε ιδιότητες, το Β έχει τις ίδιες ιδιότητες, άρα το Β είναι σαν το Α.  Για πιο πληρέστερη θεώρηση των αναλογικών συλλογισμών βλέπε τη 10η ανάρτησή μου - εκεί μιλάω πιο ενδελεχώς για τους κυριολεκτικούς αναλογικούς συλλογισμούς και για τους μεταφορικούς αναλογικούς συλλογισμούς.
  

- ΠΩΣ ΞΕΧΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥΣ

-Α) Αυτό βέβαια είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλους μας μια και εκπέμπουμε συλλογισμούς ή δεχόμαστε  συλλογισμούς από άλλους, και φυσικά αφορά και τους φιλόλογους καθηγητές που διδάσκουν αυτά τα θέματα στο λύκειο όπως και τους  μαθητές που καλούνται να λύσουν σχετικές ασκήσεις..
- Υπάρχει από παλιά ή άποψη «οδηγός» ότι η παραγωγή πηγαίνει από το γενικό στο ειδικό, και η επαγωγή αντίστροφα από το ειδικό στο γενικό. Οι ειδικοί (Καργόπουλος και οι 9 φιλόσοφοι του Πανεπιστημίου Πίτσμπουγκ, που μεταφέρουν στα βιβλία τους τόσο δικές τους απόψεις όσο και άλλων  φιλοσόφων) δεν τη θεωρούν πλέον σωστή αυτή την οδηγία και θέτουν άλλες σκέψεις, άλλα κριτήρια, τέσσερα στον αριθμό, σαν οδηγούς για να ξεχωρίζουμε τους παραγωγικούς από  τους επαγωγικούς συλλογισμούς, ή το αντίστροφο. Αυτά είναι τα εξής:
1, Η παραγωγή  βεβαιώνει ενώ η επαγωγή πιθανολογεί.
2, Στην παραγωγή από αληθείς προκείμενες προκύπτει αληθές συμπέρασμα, ενώ στην επαγωγή από αληθείς προκείμενες μπορεί να προκύψει λανθασμένο/ψευδές συμπέρασμα.
3,  Το συμπέρασμα στην παραγωγή δεν περιέχει νέα γνώση, απλά βεβαιώνει τη γνώση που περιέχεται στις προκείμενες, ενώ το συμπέρασμα στην επαγωγή έστω πιθανολογικά  περιέχει περισσότερη γνώση από εκείνη που περιέχουν οι προκείμενες (= η παραγωγή δεν ενισχύει και δεν προσθέτει περισσότερη  γνώση από όση αναφέρεται στις προκείμενες, ενώ η  επαγωγή ενισχύει τη γνώση προσθέτοντας περισσότερη από όση περιέχεται στις προκείμενες).
4,  Το συμπέρασμα στην παραγωγή αν διατηρηθούν οι αρχικές προκείμενες  από τις οποίες προήλθε, δεν αλλάζει και παραμένει αλώβητο όσες νέες και σχετικές βέβαια, προκείμενες και αν προστεθούν, ενώ το συμπέρασμα στην επαγωγή έστω και αν διατηρηθούν οι αρχικές προκείμενες  πάντα υπάρχει κίνδυνος να περιορισθεί κατά την ισχύ του ή ακόμα και να εκμηδενιστεί από μια νέα προκείμενη (= πάντα υπάρχει περίπτωση να μη παραμείνει αλώβητο).

ΣΧΟΛΙΟ: Την παλιά οδηγό άποψη οι ειδικοί την απορρίπτουν γιατί έχουν διαπιστώσει ότι και η επαγωγή πηγαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις από το γενικό στο ειδικό (βλέπε πχ στην 3η ανάρτηση την υποκατηγορία ‘’Επαγωγή από όλο σε δείγμα’’) και η παραγωγή από το ειδικό στο γενικό (όπως στη λεγόμενη γενίκευση του υπαρξιακού ποσοδείκτη).
- Κατά τη γνώμη μου μπορεί η παλιά αυτή άποψη  να χρησιμοποιηθεί παράλληλα  όμως με τις νέες οδηγίες, πχ να δούμε και το εάν το συμπέρασμα με την προσθήκη μιας νέας προκείμενης  θα παραμείνει αλώβητο ή όχι, αν το συμπέρασμα περιέχει περισσότερη γνώση από όση οι προκείμενες ή όχι, κτλ.

Β) ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ ΜΕ ΔΕΙΓΜΑ: Για να διαπιστώσουμε αν ένας συλλογισμός είναι επαγωγικός ή όχι μπορούμε σε πολλές περιπτώσεις να χρησιμοποιήσουμε και την έννοια του δείγματος, παράλληλα πάντα και με τις άλλες οδηγίες. Να ελέγξουμε δηλαδή αν το συμπέρασμα προέρχεται από «ένα όλο» ή από δείγμα του όλου. Αν στηρίζεται σε «όλον», τότε έχουμε συνήθως παραγωγή, αν αντίθετα στηρίζεται σε δείγμα, τότε έχουμε συνήθως επαγωγή./ Πρέπει επίσης να προσέξουμε  γιατί πολλές φορές η διατύπωση στον συλλογισμό, ιδίως για κοινωνικά θέματα, κρύβει ότι έχουμε δείγμα  και παρουσιάζει τις προκείμενες και το συμπέρασμα σαν να προέρχονται από το «όλον» και όχι από δείγμα. Θέλω δηλαδή να πω, ότι πολλές φορές ο συντάκτης ενός συλλογισμού χρησιμοποιεί ένα αφανές δείγμα που αποτελείται από τον εαυτό του και από όσους θεωρεί ότι πρεσβεύουν τα ίδια με αυτόν και παρουσιάζει τον συλλογισμό του ως προερχόμενο από "όλους", ως παραγωγικό. Πχ «είπαν –και είναι σωστό- ότι η φιλία ενώνει τους λαούς . .», όπου έχουμε τη χρησιμοποίηση αφανούς δείγματος και επαγωγικό συλλογισμό γιατί μπορείς να προσθέσεις την άποψη ότι "άλλοι υποστηρίζουν ότι το συμφέρον ενώνει ή χωρίζει τους λαούς, οπότε η ισχύς του συμπεράσματος ''η φιλία ενώνει τους λαούς'', περιορίζεται. 

Γ) ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΥΣ
- Η γνώση τους μας βοηθάει να κατατάξουμε έναν επαγωγικό ‘’κατασκεύασμα’’ είτε στους επαγωγικούς συλλογισμούς είτε στους επαγωγικούς παραλογισμούς. Οι ειδικοί μιλάνε για τρία είδη παραλογισμών:
1-Ο παραλογισμός ανεπαρκών στατιστικών στοιχείων: Είναι αυτός που στηρίζεται σε μικρό δείγμα. Σ’ αυτόν υπάγεται και η εσφαλμένη γενίκευση, όπου το δείγμα σε σχέση με τον πληθυσμό, είναι ασήμαντο.
2-Ο Παραλογισμός των βεβιασμένων στατιστικών στοιχείων: όπου το δείγμα δεν είναι επιλεγμένο στην τύχη.
3- Ο Παραλογισμός που είναι στον αντίποδα της αναφοράς στην αυθεντία. Σ’ αυτόν συμπεραίνουμε ότι μια πρόταση είναι ψευδής ή αληθής επειδή προέρχεται από κάποιο πρόσωπο για το οποίο ισχύουν ορισμένα στοιχεία. Πχ ότι "ανακάλυψε τη θεωρία του σε μισή ώρα  άρα η θεωρία του  είναι ψευδής",  ενώ είναι δυνατό να είναι αληθής. Ή ότι "η θεωρία του είναι σωστή γιατί την επεξεργάστηκε είκοσι χρόνια", ενώ μπορεί να μην είναι σωστή παρά τα είκοσι χρόνια επεξεργασίας της.  Πιο επικίνδυνες περιπτώσεις είναι όταν μια θεωρία απορρίπτεται με το αιτιολογικό ότι αυτός που την προτείνει είναι της τάδε ιδεολογίας, ή όταν την ηθική θεωρία που προτείνει κάποιος την απορρίπτουμε επειδή ο ίδιος είναι ανήθικος, κτλ.
4- Στις παραπάνω περιπτώσεις θα προσθέσω ως 4η και την περίπτωση που βγάζεις συμπέρασμα από μια ή περισσότερες αιτίες που ούτε αναγκαίες είναι ούτε επαρκείς.

ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
-Με τη βοήθεια των όσων λένε οι ειδικοί για τους παραλογισμούς τα παρακάτω κατασκευάσματα θα τα κατατάξω στους επαγωγικούς παραλογισμούς και όχι στους επαγωγικούς συλλογισμούς:
α) «Οι Γάλλοι είναι αγενείς. Στο περσινό μου ταξίδι στο Παρίσι ένας τελωνειακός υπάλληλος μου φέρθηκε αγενέστατα»= από ένα ελάχιστο δείγμα, από έναν και μόνο Γάλλο που σου φέρθηκε με αγένεια, δεν μπορείς να καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι 60 εκατομμύρια Γάλλοι είναι αγενείς= παραλογίζεσαι.
β) «Σήμερα η μέρα μου δεν πήγε καθόλου καλά, αλλά ήταν επόμενο αφού το πρωί πέρασε από μπροστά μου μια μαύρη γάτα» = δεν μπορείς να επικαλείσαι μια τέτοια γελοία αιτία που δεν πήγε η μέρα σου καλά = παραλογίζεσαι, πρέπει να ψάξεις να βρεις μια ή περισσότερες ουσιαστικές αιτίες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ : Ε. Παπανούτσος Λογική έκδοση Δωδώνης, Φ. Β. Καργόπουλος «Το πρόβλημα της επαγωγικής λογικής» έκδοση Βάνιας, οι 9 φιλόσοφοι του Πίτσμπουργκ «Εισαγωγή στην Φιλοσοφία της Επιστήμης» έκδοση των Πανεπιστημιακών εκδόσεων Κρήτης.
=======

Τα ιστολόγιά μου



Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες ,

4) Συλλογισμοί, επαγωγικοί (τα είδη τους από άλλες κλασικές πλευρές)


(6/9/2022 Παράκληση, σχολιάστε τις αναρτήσεις μου είτε θετικά είτε αρνητικά. Θα είναι μια ευπρόσδεκτη ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και οι αρνητικοί σχολιασμοί, θα βοηθούσαν να διορθώσω ορισμένες απόψεις. Ευχαριστώ)


-Α) Είδη επαγωγικών συλλογισμών ανάλογα με τον αριθμό των προκείμενών τους:

Ανάλογα με τον αριθμό προκείμενων που έχουν οι ατελείς επαγωγικοί συλλογισμοί (Α Ε Σ) διακρίνονται σε εκείνους που έχουν μια μόνο προκείμενη που τους ονομάζουμε άμεσους, και σε εκείνους που έχουν δυο, ή τρεις, ή περισσότερες από τρεις προκείμενες που τους ονομάζουμε έμμεσους.

Σχόλιο: Την ίδια κλασική διάκριση έχουν και οι παραγωγικοί συλλογισμοί. (Η διαφορά τους έγκειται στο συμπέρασμα που στους παραγωγικούς διατυπώνεται ως βέβαιο, ενώ στους Α Ε Σ ως πιθανό).
 
-Β) Είδη των επαγωγικών συλλογισμών ανάλογα με το είδος των προκείμενών τους:
Ανάλογα με το εάν οι προκείμενες είναι κατηγορικές, ή μια ή περισσότερες  υποθετικές ή διαζευκτικές, οι ατελείς επαγωγικοί συλλογισμοί (Α Ε Σ) διακρίνονται σε κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.

Σχόλια:
1)Την ίδια κλασική διάκριση έχουν και οι παραγωγικοί συλλογισμοί, με μόνη σχεδόν αλλά σημαντική διαφορά ότι το συμπέρασμα στους Α Ε Σ είναι και διατυπώνεται ως πιθανολογικό (και όχι ως κατηγορικό, και όχι δηλαδή ως βέβαιο). Πχ παραγωγικός υποθετικός: Αν α, τότε β. Επαγωγικός υποθετικός: Αν α, τότε πιθανόν β.
2) Οι ειδικοί έχουν προχωρήσει πλέον σε παραπέρα επισημάνσεις. Έτσι πχ, μιλάνε όχι απλά για κατηγορικές προκείμενες, αλλά και για το αν μια κατηγορική προκείμενη είναι φυσικός ή κοινωνικός νόμος και το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στην εξαγωγή του συμπεράσματος, συνεπικουρούμενη βέβαια και από άλλες προκείμενες. Παρόμοιες, πολύ λεπτές διακρίσεις, κάνουν και για άλλες προκείμενες, συνεχίζοντας βέβαια τις επισημάνσεις παλαιότερων φιλοσόφων, πχ αν ένα συμπέρασμα προέρχεται από δείγμα, αν μια αιτία είναι αναγκαία και επαρκής ή όχι για να προκληθεί ένα αποτέλεσμα, κλπ.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1) Μόνος του ένας συλλογισμός δεν αποτελεί παράγραφο, παρά μόνον αριστοτεχνικό κατασκεύασμα για μεθοδική εξιχνίαση των στοιχείων που το απαρτίζουν. Για να μετασχηματιστεί σε παράγραφο πρέπει να συνδεθεί με άλλους συλλογισμούς. Αυτό ισχύει και για τους παραγωγικούς και για τους επαγωγικούς συλλογισμούς. 2) Οι τύποι παραγράφων, οι τρόποι δηλαδή που εμφανίζονται οι συλλογισμοί μέσα σε μια αποδεικτική παράγραφο, είναι λίγοι, περίπου είκοσι. Αυτό αφορά και τους παραγωγικούς και τους επαγωγικούς συλλογισμούς. Οι τρόποι, θα πω γενικά, εξαρτώνται από το συνδυασμό προκείμενων και συμπεράσματος. Πχ συμπέρασμα στην αρχή και μετά αποδεικτικές προτάσεις, ή αποδεικτικές προτάσεις στην αρχή και μετά το συμπέρασμα, ή δυο συμπεράσματα και μετά αποδεικτικές για καθένα από αυτά, ή το αντίστροφο, κλπ, κλπ. Εννοείται βέβαια ότι το συμπέρασμα στις παραγράφους που περικλείουν μέσα τους παραγωγικούς συλλογισμούς εμφανίζεται ως, και είναι, βέβαιο, ενώ στους επαγωγικούς ως πιθανό.
=======

Τα ιστολόγιά μου



Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011

3) Συλλογισμοί, επαγωγικοί (τα είδη τους κατά τις νεότερες αντιλήψεις)


Β)  Είδη ατελών επαγωγικών συλλογισμών κατά Φ. Β. Καργόπουλο:
          (Σχόλια στο τέλος αυτής της παραγράφου)

-Ο  καθηγητής Φ. Β. Καργόπουλος στο βιβλίο του του 1991 «Το πρόβλημα της επαγωγικής λογικής», έκδοσης του οίκου ‘Βάνιας’, αναφέρει τα ακόλουθα είδη, που θα τα παραθέσω εδώ πολύ συνοπτικά:
Ι) Υποκατηγορία ‘Επαγωγές από δείγμα σε όλο’, που περιλαμβάνει τα είδη επαγωγική γενίκευση και στατιστική γενίκευση. Εδώ υπάγονται και οι γνωστές μας δημοσκοπήσεις.
ΙΙ) Υποκατηγορία ‘Επαγωγές από όλο σε δείγμα’, που περιλαμβάνει τα είδη άμεσος στατιστικός συμπερασμός και άμεσος ατομικός συμπερασμός.
ΙΙΙ) Υποκατηγορία ‘Επαγωγές από δείγμα σε δείγμα’, που περιλαμβάνει τα είδη κανονική πρόβλεψη, στατιστική πρόβλεψη και ατομική πρόβλεψη.

ΙΙΙΙ) Υποκατηγορία ‘Συμπερασμός προς την Καλύτερη εξήγηση ή απαγωγή, που περιλαμβάνει αυτό μόνο το είδος ατελούς επαγωγικού συλλογισμού.
(το συμπέρασμα αποτελεί στο συλλογισμό αυτό την καλύτερη εξήγηση των προκείμενων).
-Από μια σειρά προκείμενες, όχι απαραίτητα συνδεδεμένες μεταξύ τους, οδηγούμαστε σε συμπέρασμα που είναι ‘’η καλύτερη εξήγηση για τα δεδομένα αυτά, για τις προκείμενες αυτές’’. (ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ από τις προκείμενες/ δεδομένα «η υπηρέτριά μου Μ παραιτήθηκε ξαφνικά, η Μ αγόρασε ακριβό ρολόι, η Μ τώρα συχνάζει σε ακριβά κέντρα, η αμύθητης αξίας συλλογή γραμματοσήμων μου εξαφανίστηκε πριν λίγο καιρό» οδηγούμαστε στο πιθανό, αλλά όχι βέβαιο, συμπέρασμα «η Μ έκλεψε τη συλλογή γραμματοσήμων μου»).

V) Υποκατηγορία που περιλαμβάνει το είδος ‘Υποθετικοπαραγωγική μέθοδος’ (= παραγωγή συνεπειών από υπόθεση).
-Η πρώτη προκείμενη στον συλλογισμό αυτόν είναι πάντα ένα απλό ή σύνθετο υποθετικό που συνδέει υπόθεση με συνέπεια, και ελέγχουμε όχι την υπόθεση αλλά την συνέπεια.
- Η διάψευση της συνέπειας είναι παραγωγικός συμπερασμός. Μόνο η επαλήθευση είναι επαγωγικός συμπερασμός, απαιτεί δηλαδή την εξέταση και άλλων συνεπειών. 

VI) Υποκατηγορία ‘Αποκλειστική Επαγωγή’:
-Με τον όρο αποκλειστική επαγωγή εννοούμε όλα τα είδη συμπερασμών που ενισχύουν μιαν υπόθεση αποκλείοντας άλλες.
- Τα είδη αυτών των ατελών επαγωγικών συλλογισμών, που είναι επτά, αναζητούν τις αιτίες και βασίζονται στην έννοια της ικανής (ή επαρκούς) αιτίας και της αναγκαίας συνθήκης.
- Τα είδη είναι τα εξής: 1) Κανονική μέθοδος συμφωνίας, 2. Αντίστροφη μέθοδος συμφωνίας. 3. Μέθοδος διπλής συμφωνίας: Συνδυασμός των παραπάνω δυο μεθόδων. 4. Μέθοδος της διαφοράς. 5. Σύνθετη μέθοδος συμφωνίας και διαφοράς: Είναι συνδυασμός της κανονικής μεθόδου συμφωνίας και της μεθόδου της διαφοράς, 6. Μέθοδος των υπολοίπων, και 7. Η μέθοδος των συνακόλουθων μεταβολών.

VII)  ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ: Η επίκληση σε αυθεντία ανάγεται στους επαγωγικούς συλλογισμούς. Για την αυθεντία εξάλλου πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι α) υπάρχει δυνατότητα διαφωνίας μεταξύ αυθεντιών, β) οι γνώμες των αυθεντιών συχνά ερμηνεύονται λανθασμένα, γ) επίκληση της γνώμης τους  πρέπει να περιορίζεται στα θέματα που θεωρούνται αυθεντίες.

VIII) ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ: Είναι ασθενές είδος επαγωγής (σ. σ: σε άλλο σημείο όμως  οι ειδικοί μιλάνε και για ισχυρές αναλογίες, που υπάγονται και αυτές βέβαια στους επαγωγικούς συλλογισμούς). Η αναλογία συμπεραίνει (=πιθανολογεί) την ύπαρξη μιας ιδιότητας σε ένα πράγμα με βάση την ύπαρξη της ίδιας ιδιότητας σε ένα άλλο πράγμα.
-ΙΣΧΥΡΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ κρίνονται αυτές που στηρίζονται και σε κάποιες άλλες, μη ρητά αναφερόμενες, αλλά σημαντικές προκείμενες, πχ: τα προβλήματα που παρουσιάζει το αυτοκίνητό σου πρέπει να προέρχονται από το ηλεκτρικό τους σύστημα, γιατί τα ίδια προβλήματα παρουσίασε και το δικό μου», είναι ισχυρός επαγωγικός αν στηρίζεται στις μη αναφερόμενες προκείμενες ότι  «το δικό σου αυτοκίνητο είναι σαν το δικό μου, της ίδιας μάρκας, μοντέλου και της ίδιας χρονιάς».

ΣΧΟΛΙΑ ΜΟΥ: Οι τρεις πρώτοι μέθοδοι και τα είδη που περιλαμβάνουν, μιλούν για επαγωγές από δείγμα. (Η έννοια του δείγματος θα μας χρειαστεί για να μιλήσουμε σε άλλη ανάρτηση για συλλογισμούς α) με φανερό και β) με αφανές δείγμα).    
-Τον συμπερασμό προς την καλύτερη εξήγηση ή απαγωγή, τον θεωρούν οι ειδικοί πολύ σημαντικό, μάλιστα ορισμένοι λένε ότι τα περισσότερα είδη ατελών επαγωγικών συλλογισμών, αν όχι όλα, υπάγονται σε αυτό το είδος συλλογισμού.
-Η  ‘Υποθετικοπαραγωγική’  μέθοδος παρουσιάζει ιδιομορφία: η διάψευση της υπόθεσης είναι παραγωγικός συλλογισμός ενώ η επαλήθευση είναι επαγωγικός συλλογισμός.
- Η αποκλειστική επαγωγή και τα είδη της αφορούν την αναζήτηση επαρκούς αιτίας και της αναγκαίας συνθήκης (άλλοι διανοητές, όπως θα δούμε αργότερα, θεωρούν αυτούς τους συλλογισμούς ότι περιστρέφονται γύρω από αίτια και αποτελέσματα, και μιλούν για αιτίες επαρκείς και αναγκαίες, χωρίς να ανακατεύουν δηλαδή στην έκφρασή τους τον όρο συνθήκη).
======

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες , , , , ,

2) Συλλογισμοί, επαγωγικοί (- πρώτη θεώρησή τους)


 (συνέχεια από την προηγούμενη ανάρτηση):

-Β) Οι ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΙ συλλογισμοί διακρίνονται , αρχικά, σε δυο υποκατηγορίες: Στους τέλειους και στους ατελείς.

- Τέλειους επαγωγικούς μπορούμε να κάνουμε όταν τα πράγματα είναι λίγα και γνωστά (ή ιδιότητες ενός πράγματος είναι λίγες και γνωστές).
> Πχ: "ο τηλέγραφος μικραίνει την απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους, επίσης το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το ίντερνετ/ τηλέγραφος, τηλέφωνο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, ίντερνετ είναι όλα τα τεχνικά μέσα ασύρματης ή ενσύρματης επικοινωνίας που διαθέτει ο πολιτισμός μας/ άρα, όλα τα τεχνικά μέσα ασύρματης ή ενσύρματης επικοινωνίας που διαθέτει ο πολιτισμός μας μικραίνουν την απόσταση".
= Το παράδειγμα αυτό στηρίζεται σε παράδειγμα που αναφέρει ο Ε. Παπανούτσος στο βιβλίο του Λογική, έκδοση του οίκου Δωδώνη το 1954 που επανεκδόθηκε και το 1985.

ΣΧΟΛΙΑ: Οι τέλειοι επαγωγικοί συλλογισμοί, θα έλεγα ότι, στην ουσία είναι παραγωγικοί συλλογισμοί, που οδηγούν όπως και εκείνοι σε βέβαιο συμπέρασμα, που όπως εκείνοι δεν προσθέτουν κάποια καινούργια γνώση, μια και το συμπέρασμά τους δεν μας μαθαίνει τίποτα περισσότερο από όσα μας έχουν πληροφορήσει ήδη οι προκείμενες. *

- Ατελείς επαγωγικοί συλλογισμοί είναι οι συλλογισμοί που πιθανολογούν, που πιθανολογούν ότι το συμπέρασμά τους θα ισχύει για όλες τις περιπτώσεις, και για εκείνες δηλαδή που δεν αναφέρονται στις προκείμενες. Πχ: "τα πλοία που βλέπω από το παράθυρό μου στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα, άρα πιθανόν και τα υπόλοιπα πλοία στο λιμάνι, πλοία που δεν βλέπω από το παράθυρό μου, να είναι ιστιοφόρα".

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ για τους ατελείς επαγωγικούς συλλογισμούς: Οι παρατηρήσεις είναι πάρα πάρα πολλές. Ας σημειώσω εδώ κάποιες λίγες:
-Η πρώτη που πρέπει να τονίσω είναι ότι οι επιστήμονες θεωρούν την ατελή επαγωγή (τους ατελείς δηλαδή επαγωγικούς συλλογισμούς και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτούς τους συλλογισμούς) ως τη μόνη λογική μέθοδο που τους βοηθάει να αυξάνουν την υπάρχουσα γνώση.
- Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι το συμπέρασμα από έναν τέτοιο συλλογισμό, θεωρείται πάντα πιθανολογικό και όχι βέβαιο. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να αποδειχθεί μερικά ή ολοκληρωτικά λανθασμένο.
- Η τρίτη είναι ότι ενώ για την παραγωγή υπάρχει πλήρης θεωρία, για την ατελή επαγωγή δεν υπάρχει.  Ότι η θεωρία της συνεχώς βελτιώνεται και συμπληρώνεται. Έτσι, ολοένα διαπιστώνονται και νέα είδη συλλογισμών της ατελούς επαγωγής: πράγμα που σημαίνει ότι αν συγκρίνει κανείς ένα εγχειρίδιο του 1920, ή του 1950, ή ακόμα και του 1980, με ένα του 1990 και μετά θα διαπιστώσει νέα είδη, που δεν είχαν επισημανθεί προηγουμένως.  

-ΕΙΔΗ ΑΤΕΛΟΥΣ ΕΠΑΓΩΓΗΣ:
-Α) Κατά Ε. Παπανούτσο (Λογική, σελ. 168) τα είδη  είναι τρία: επαγωγή που γενικεύει, επαγωγή που συμπληρώνει και ο αναλογικός διαλογισμός.

{-Επαγωγή που γενικεύει: "το σώμα α, το β, το γ, το δ . . θερμαινόμενο διαστέλλεται/ τα σώματα α, β, γ, δ, . . είναι μέταλλα,/ άρα όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται".
-Επαγωγή που συμπληρώνει: "η πράξη χ έγινε με προσχεδιασμό, έγινε με πανουργία, έγινε με μυστικότητα, έγινε με θράσος. έγινε με απανθρωπιά . . / προσχεδιασμός, πανουργία, μυστικότητα, θράσος, απανθρωπιά . . είναι μερικά από τα γνωρίσματα του εγκλήματος/ άρα η πράξη χ έχει κάποια γνωρίσματα εγκλήματος".
-Αναλογία: "Στο χωριό μου το γραμματοκιβώτιο είναι στην πλατεία, στο διπλανό χωριό επίσης, άρα και στην πλατεία του χωριού που βρίσκομαι τώρα θα υπάρχει γραμματοκιβώτιο"}.

ΣΧΟΛΙΑ ΜΟΥ: 1) Θεωρώ ότι για τον ατελή επαγωγικό συλλογισμό υπάρχει ένας Κανόνας: το συμπέρασμα πρέπει να μη το παρουσιάζουμε ως βέβαιο αλλά ως πιθανό.
-(Στο πρώτο παράδειγμα ο κανόνας αυτός δεν τηρείται, γιατί η διατύπωση θα έπρεπε να είναι περίπου η εξής: «άρα υπάρχει πιθανότητα, ή άρα μάλλον, όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα να διαστέλλονται»- Στα άλλα δυο παραδείγματα ο κανόνας αυτός τηρείται γιατί το πιθανό βγαίνει έμμεσα: «έχει κάποια γνωρίσματα= αοριστία και όχι βεβαιότητα, «θα υπάρχει . .»= πιστεύω ότι θα υπάρχει, αλλά μπορεί και να μην υπάρχει).
-2) Ο κανόνας αυτός πολλές φορές δεν τηρείται γιατί δημιουργεί, ιδίως όταν έχουμε σε ένα κείμενο συνεχόμενες επαγωγές, μια διατύπωση αντιαισθητική γεμάτη από μάλλον, από υπάρχει μια πιθανότητα, και από άλλες παρόμοιες ‘κουραστικές’ εκφράσεις. Πάντως, όταν λείπουν τέτοιες  εκφράσεις (δείκτες τις λένε, νομίζω, οι φιλόλογοι), δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε αν ο συλλογισμός είναι επαγωγικός ή παραγωγικός, και αυτό βέβαια είναι ένα πρόβλημα. 
  
* Πάντως υπάρχει περίπτωση, έστω πολύ σπάνια, το συμπέρασμα από έναν τέλειο επαγωγικό συλλογισμό να τροποποιηθεί ή να καταπέσει ως λανθασμένο. Έτσι, όλοι οι κύκνοι που παρατηρήθηκαν στις πέντε μέχρι τότε γνωστές ηπείρους μια και ήταν όλοι λευκοί οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι "κύκνοι είναι λευκά πουλιά που. . ".  Με την ανακάλυψη της Αυστραλίας παρατηρήθηκαν εκεί κύκνοι μαύροι, οπότε το συμπέρασμα άλλαξε και γίνηκε "κύκνοι είναι πουλιά που . . ".
============

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2011

1) Είδη συλλογισμών και κατηγορίες συλλογισμών


- Ας αρχίσουμε με διευκρινίσεις για την ορολογία:

-Α)Συλλογισμός και Επιχείρημα είναι λέξεις που μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μια αντί της άλλης, θα έλεγα συνώνυμες.
-Συλλογισμός (ή επιχείρημα) είναι η νοητική διαδικασία με την οποία ο νους από ορισμένες προτάσεις που επιλέγει, βγάζει ένα συμπέρασμα σωστό, ή λαθεμένο. Πολλές φορές εξάλλου, αυτή τη νοητική διαδικασία την κάνουμε για να επικυρώσουμε ή να απορρίψουμε ένα συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ένα άλλο άτομο, ένα άλλο πρόσωπο.

Β)- Αυτές τις ορισμένες προτάσεις από τις οποίες ο νους βγάζει ένα συμπέρασμα, ο Αριστοτέλης τις ονόμασε προκείμενες. Προτάσεις δηλαδή που πρό-κεινται από το συμπέρασμα, που κείνται στο κείμενο πριν από το συμπέρασμα (πχ: όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί, ο Σωκράτης ήταν άνθρωπος, άρα ήταν θνητός).
-Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που αυτές οι προτάσεις κείνται μετά το συμπέρασμα (πχ: ο Σωκράτης ήταν θνητός, γιατί ήταν άνθρωπος). Δεν τις λέμε όμως τότε μετακείμενες, αλλά εξακολουθούμε να τις αποκαλούμε προκείμενες (παρότι είναι μετα-κείμενες).
- Τις ορισμένες προτάσεις από τις οποίες ο νους βγάζει ένα συμπέρασμα, είτε κείνται πριν είτε μετά το συμπέρασμα, μπορούμε να τις λέμε "αποδεικτικές προτάσεις". Αυτόν τον όρο θα χρησιμοποιήσω παρακάτω, αν και ενδέχεται να χρησιμοποιήσω και τον όρο προκείμενες μια και έχει καθιερωθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια και έχει γίνει συνήθεια σε όλους μας.

-ΚΑΙ ΕΡΧΟΜΑΙ ΠΛΕΟΝ ΣΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ
- Κάθε ''πράγμα'' διαχωρίζεται πρώτα σε κατηγορίες και μετά κάθε κατηγορία σε είδη *. Έτσι και ο συλλογισμός πρώτα διαχωρίζεται σε κατηγορίες συλλογισμών και μετά κάθε κατηγορία σε είδη συλλογισμών.
-Όπως μας λένε οι ειδικοί (όπως ο Ε. Παπανούτσος,  ο Φ. Β. Καργόπουλος, οι εννέα φιλόσοφοι που θα συναντήσουμε στα επόμενα, και άλλοι), οι συλλογισμοί διαχωρίζονται σε δυο και μόνο κατηγορίες: Στους Παραγωγικούς και στους Επαγωγικούς. Αυτό σημαίνει ότι τρίτη κατηγορία συλλογισμών δεν υπάρχει.

Α) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ συλλογισμοί είναι όσοι καταλήγουν σε βέβαιο συμπέρασμα.
-Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις οι συλλογισμοί διακρίνονται σε κατηγορικούς, ή αν έστω μια προκείμενη είναι υποθετική σε υποθετικούς, ή αν η μια προκείμενη είναι διαζευκτική σε διαζευκτικούς. Οι παραγωγικοί λοιπόν συλλογισμοί (αλλά και οι επαγωγικοί όπως θα δούμε) ανάλογα με το είδος των προκείμενών τους διακρίνονται σε κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Ανάλογα με το από πόσες προκείμενες βγαίνει το συμπέρασμα, οι παραγωγικοί (αλλά και οι επαγωγικοί όπως θα δούμε) διακρίνονται σε παραγωγικούς με μια προκείμενη, οπότε ονομάζονται άμεσοι παραγωγικοί συλλογισμοί, σε παραγωγικούς με δυο, με τρεις ή και με περισσότερες από τρεις προκείμενες, οπότε ονομάζονται έμμεσοι συλλογισμοί.

(-Άλλες ονομασίες των παραγωγικών συλλογισμών: Εκτός από τις παραπάνω κλασικές ονομασίες, οι ειδικοί διακρίνουν πλέον ορισμένους παραγωγικούς συλλογισμούς και από αν μια προκείμενη έχει ένα δεύτερο αλλά ουσιώδες χαρακτηριστικό: Έτσι λόγου χάρη, αν μια προκείμενη αποτελεί φυσικό νόμο, μιλούν για συλλογισμό με το "παραγωγικό- νομολογικό μοντέλο". Σ΄ αυτή την περίπτωση όλες οι προκείμενες είναι κατηγορικές, αλλά μια από αυτές είναι ταυτόχρονα και φυσικός νόμος. Μπορεί όμως, θα έλεγα συνεχίζοντας τις σκέψεις των ειδικών, αυτή η προκείμενη να είναι κοινωνικός νόμος οπότε ο συλλογισμός υπάγεται στην ίδια περίπτωση. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: για τις νεότερες ονομασίες θα μιλήσω εκτενέστερα και σε άλλη ανάρτηση).

=====
* Ελάχιστα "πράγματα" δεν υπάγονται σε κατηγορίες, και αυτά είναι όσα είναι έννοιες γενικότατες. Πχ οι έννοιες: αίτια, τρόπος, ουσία, ποσότητα, ποιότητα, ον, χρόνος, και μερικές άλλες. Αυτές δεν υπάγονται σε κατηγορίες γιατί δεν υπάρχουν πιο γενικές έννοιες για να υπαχθούν σε εκείνες. (Αυτές οι γενικότατες έννοιες, βέβαια, διαχωρίζονται σε είδη: πχ, αίτια οικονομικά, φυλετικά, θετικά, αρνητικά, κλπ). Βλέπε σχετικά Λογική του Ε. Παπανούτσου, Δωδώνη επανέκδοση 1985, σελίδα 60.

Β) Για τους Επαγωγικούς συλλογισμούς βλέπε στην επόμενη 2η ανάρτηση.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 4/9/2017: Για τα επιχειρήματα γενικά, βλέπε στο ίντερνετ τη δημοσίευση Βάσω Κιντή: Επιχειρήματα (Βάσω Κιντή, αναπληρώτρια Καθηγήτρια φιλοσοφίας σε ένα από τα τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών).
 ========

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες
Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)