-(Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα και επιθυμητά, παρακαλώ σημειώστε τα, θα είναι μια ικανοποίηση για τον γράφοντα , έστω και αν είναι αρνητικά)
Ονομασίες συλλογισμών
-Παραγωγικοί ή επαγωγικοί: Οι ονομασίες αυτές δηλώνουν κατηγορίες συλλογισμών και όχι είδη συλλογισμών. Κάθε κατηγορία, όπως είναι γνωστό και όπως θα δούμε παρακάτω, έχει περισσότερα από ένα είδη.
-Παραγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που βεβαιώνουν, που παρουσιάζουν δηλαδή βέβαιο συμπέρασμα, ενώ επαγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που πιθανολογούν, που παρουσιάζουν δηλαδή συμπέρασμα πιθανό (και όχι βέβαιο).
- Στους επαγωγικούς συλλογισμούς υπάγεται ως είδος και ο αναλογικός συλλογισμός. Οι επαγωγικοί εξάλλου χωρίζονται σε δυο υποκατηγορίες: στους συλλογισμούς με τέλεια επαγωγή, και στους συλλογισμούς με ατελή επαγωγή.
1, Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι προτάσεις κατηγορικές, υποθετικές ή διαζευκτικές, οι συλλογισμοί , είτε παραγωγικοί είτε επαγωγικοί διακρίνονται σε:
Κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Έτσι έχουμε: παραγωγικό- κατηγορικούς, επαγωγικό-κατηγορικούς, παραγωγικό- υποθετικούς, επαγωγικό-υποθετικούς, και παραγωγικό-διαζευκτικούς όπως και επαγωγικό-διαζευκτικούς συλλογισμούς.
2), Ανάλογα με το πόσες προκείμενες έχει κάθε συλλογισμός, είτε παραγωγικός είτε επαγωγικός, οι συλλογισμοί διακρίνονται σε:
- συλλογισμούς με μια μόνο προκείμενη (και αυτούς τους ονομάζουμε άμεσους συλλογισμούς). Στους με μια προκείμενη υπάγεται και το ενθύμημα, που στην ουσία είναι συλλογισμός με δυο προκείμενες από τις οποίες η μια –η μείζονα- αποσιωπάται.
-, συλλογισμός με δυο προκείμενες (τέτοιους συναντάμε και στον καθημερινό λόγο, αλλά και στα εγχειρίδια της Λογικής).
-, συλλογισμός με τρεις προκείμενες (που μπορεί όλες να είναι ή κατηγορικές, ή η μια υποθετική, ή η μια διαζευκτική).
-, συλλογισμός με περισσότερες από τρεις προκείμενες.
-, συλλογισμός με καμιά προκείμενη ∙ σε έναν τέτοιο συλλογισμό αναφέρεται μόνο το συμπέρασμα χωρίς καμιά προκείμενη.
. (6/11/2015: Τον συλλογισμό αυτόν χωρίς καμιά προκείμενη τον ονόμασα ατελή, αλλά επειδή ο όρος ατελής έχει χρησιμοποιηθεί για τους ατελείς επαγωγικούς συλλογισμούς, τον ονομάζω πλέον ΙΔΙΟΤΥΠΟ συλλογισμό).
3), ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ:
3.1> Συλλογισμός που μπορεί τελικά να είναι παραγωγικός ή επαγωγικός:
-, Υποθετικο-παραγωγικό( επαγωγικό) συλλογισμός= - Η πρώτη προκείμενη στο συλλογισμό είναι πάντα ένα απλό ή σύνθετο υποθετικό που συνδέει την υπόθεση με κάποια συνέπεια,και ελέγχουμε όχι την υπόθεση αλλά την συνέπεια. - Η διάψευση της συνέπειας είναι παραγωγικός συμπερασμός. Η επαλήθευση είναι επαγωγικός συμπερασμός.
3.2> Νεότερες ονομασίες ειδικά για τους (ατελείς) επαγωγικούς συλλογισμούς:
-, Συμπερασμός προς την Καλύτερη εξήγηση (ή απαγωγή)= το συμπέρασμα αποτελεί στο συλλογισμό αυτό την καλύτερη εξήγηση των προκείμενων.
-, Ονομασίες, όταν μια προκείμενη υπονοεί ότι έχει ληφθεί ως δείγμα από έναν ευρύτερο πληθυσμό πραγμάτων ή προσώπων:
- συλλογισμοί από δείγμα σε όλο: α επαγωγική γενίκευση, β στατιστική γενίκευση
-συλλογισμοί από όλο σε δείγμα : άμεσος στατικός συμπερασμός, άμεσος ατομικός συμπερασμός
-συλλογισμοί από δείγμα σε δείγμα: κανονική πρόβλεψη, στατιστική πρόβλεψη, ατομική πρόβλεψη.
-συλλογισμοί που ενισχύουν μιαν υπόθεση αποκλείοντας άλλες (συλλογισμοί γνωστοί ως «αποκλειστική επαγωγή» ή ως μέθοδοι του J. S. Mill για την ανεύρεση αιτίων και την απόδειξη αιτιακών υποθέσεων).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα όσα αναφέρω εδώ είναι μια πρώτη προσπάθεια για συστηματοποίηση των διαφόρων ονομασιών των συλλογισμών.
Προσθήκη 29/9/2012:
1) Βλέπε και τον μπλοκ μου Συλλογισμοί (συνέχεια από Δ Τ) όπου αναφέρω το συλλογισμό με απαρίθμηση, τη διάκριση που κάνουν οι ειδικοί (οι φιλόσοφοι) ανάμεσα στον αιτιακό συλλογισμό και στον από παρατήρηση συλλογισμό και όπου παραθέτω και τον λεγόμενο Παραγωγικό-Νομολογικό συλλογισμό, όπου η πρώτη προκείμενη είναι φυσικός ή κοινωνικός νόμος ή κανόνας.
2) Θα μπορούσε κανείς να κάνει και άλλες διακρίσεις των συλλογισμών, πχ σε πλήρη συλλογισμό που έχει όσες προκείμενες πρέπει και σε ελλειπή συλλογισμό, όπου λείπουν μια ή περισσότερες προκείμενες. Πχ. στο ενθύμημα όπου λείπει η μείζονα προκείμενη, στον ατελή (σωστότερα: στον ιδιότυπο) συλλογισμό που αποτελείται μόνον από το συμπέρασμα και δεν έχει καμιά προκείμενη.
3) Θα μπορούσε επίσης να μιλήσει κανείς για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή και μετά τις προκείμενες, για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή, ακολουθούν οι αναγκαίες προκείμενες και στο τέλος ξαναεπαλαμβάνεται στο συμπέρασμα (= γεωμετρικό επιχείρημα), για συλλογισμούς που ξεκινούν με προκείμενες και στο τέλος έχουν το συμπέρασμα (όπως πχ ο γνωστός αριστοτελικός συλλογισμός), Κλπ.
4) Να σημειωθεί τέλος, ότι πολλοί συλλογισμοί μπορούν να υπαχθούν σε περισσότερα από ένα είδη: Πχ ο παραγωγικό-νομολογικός και στην ονομασία κατηγορικός συλλογισμός
=========
-Παραγωγικοί ή επαγωγικοί: Οι ονομασίες αυτές δηλώνουν κατηγορίες συλλογισμών και όχι είδη συλλογισμών. Κάθε κατηγορία, όπως είναι γνωστό και όπως θα δούμε παρακάτω, έχει περισσότερα από ένα είδη.
-Παραγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που βεβαιώνουν, που παρουσιάζουν δηλαδή βέβαιο συμπέρασμα, ενώ επαγωγικοί είναι οι συλλογισμοί που πιθανολογούν, που παρουσιάζουν δηλαδή συμπέρασμα πιθανό (και όχι βέβαιο).
- Στους επαγωγικούς συλλογισμούς υπάγεται ως είδος και ο αναλογικός συλλογισμός. Οι επαγωγικοί εξάλλου χωρίζονται σε δυο υποκατηγορίες: στους συλλογισμούς με τέλεια επαγωγή, και στους συλλογισμούς με ατελή επαγωγή.
1, Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι προτάσεις κατηγορικές, υποθετικές ή διαζευκτικές, οι συλλογισμοί , είτε παραγωγικοί είτε επαγωγικοί διακρίνονται σε:
Κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Έτσι έχουμε: παραγωγικό- κατηγορικούς, επαγωγικό-κατηγορικούς, παραγωγικό- υποθετικούς, επαγωγικό-υποθετικούς, και παραγωγικό-διαζευκτικούς όπως και επαγωγικό-διαζευκτικούς συλλογισμούς.
2), Ανάλογα με το πόσες προκείμενες έχει κάθε συλλογισμός, είτε παραγωγικός είτε επαγωγικός, οι συλλογισμοί διακρίνονται σε:
- συλλογισμούς με μια μόνο προκείμενη (και αυτούς τους ονομάζουμε άμεσους συλλογισμούς). Στους με μια προκείμενη υπάγεται και το ενθύμημα, που στην ουσία είναι συλλογισμός με δυο προκείμενες από τις οποίες η μια –η μείζονα- αποσιωπάται.
-, συλλογισμός με δυο προκείμενες (τέτοιους συναντάμε και στον καθημερινό λόγο, αλλά και στα εγχειρίδια της Λογικής).
-, συλλογισμός με τρεις προκείμενες (που μπορεί όλες να είναι ή κατηγορικές, ή η μια υποθετική, ή η μια διαζευκτική).
-, συλλογισμός με περισσότερες από τρεις προκείμενες.
-, συλλογισμός με καμιά προκείμενη ∙ σε έναν τέτοιο συλλογισμό αναφέρεται μόνο το συμπέρασμα χωρίς καμιά προκείμενη.
. (6/11/2015: Τον συλλογισμό αυτόν χωρίς καμιά προκείμενη τον ονόμασα ατελή, αλλά επειδή ο όρος ατελής έχει χρησιμοποιηθεί για τους ατελείς επαγωγικούς συλλογισμούς, τον ονομάζω πλέον ΙΔΙΟΤΥΠΟ συλλογισμό).
3), ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ:
3.1> Συλλογισμός που μπορεί τελικά να είναι παραγωγικός ή επαγωγικός:
-, Υποθετικο-παραγωγικό( επαγωγικό) συλλογισμός= - Η πρώτη προκείμενη στο συλλογισμό είναι πάντα ένα απλό ή σύνθετο υποθετικό που συνδέει την υπόθεση με κάποια συνέπεια,και ελέγχουμε όχι την υπόθεση αλλά την συνέπεια. - Η διάψευση της συνέπειας είναι παραγωγικός συμπερασμός. Η επαλήθευση είναι επαγωγικός συμπερασμός.
3.2> Νεότερες ονομασίες ειδικά για τους (ατελείς) επαγωγικούς συλλογισμούς:
-, Συμπερασμός προς την Καλύτερη εξήγηση (ή απαγωγή)= το συμπέρασμα αποτελεί στο συλλογισμό αυτό την καλύτερη εξήγηση των προκείμενων.
-, Ονομασίες, όταν μια προκείμενη υπονοεί ότι έχει ληφθεί ως δείγμα από έναν ευρύτερο πληθυσμό πραγμάτων ή προσώπων:
- συλλογισμοί από δείγμα σε όλο: α επαγωγική γενίκευση, β στατιστική γενίκευση
-συλλογισμοί από όλο σε δείγμα : άμεσος στατικός συμπερασμός, άμεσος ατομικός συμπερασμός
-συλλογισμοί από δείγμα σε δείγμα: κανονική πρόβλεψη, στατιστική πρόβλεψη, ατομική πρόβλεψη.
-συλλογισμοί που ενισχύουν μιαν υπόθεση αποκλείοντας άλλες (συλλογισμοί γνωστοί ως «αποκλειστική επαγωγή» ή ως μέθοδοι του J. S. Mill για την ανεύρεση αιτίων και την απόδειξη αιτιακών υποθέσεων).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα όσα αναφέρω εδώ είναι μια πρώτη προσπάθεια για συστηματοποίηση των διαφόρων ονομασιών των συλλογισμών.
Προσθήκη 29/9/2012:
1) Βλέπε και τον μπλοκ μου Συλλογισμοί (συνέχεια από Δ Τ) όπου αναφέρω το συλλογισμό με απαρίθμηση, τη διάκριση που κάνουν οι ειδικοί (οι φιλόσοφοι) ανάμεσα στον αιτιακό συλλογισμό και στον από παρατήρηση συλλογισμό και όπου παραθέτω και τον λεγόμενο Παραγωγικό-Νομολογικό συλλογισμό, όπου η πρώτη προκείμενη είναι φυσικός ή κοινωνικός νόμος ή κανόνας.
2) Θα μπορούσε κανείς να κάνει και άλλες διακρίσεις των συλλογισμών, πχ σε πλήρη συλλογισμό που έχει όσες προκείμενες πρέπει και σε ελλειπή συλλογισμό, όπου λείπουν μια ή περισσότερες προκείμενες. Πχ. στο ενθύμημα όπου λείπει η μείζονα προκείμενη, στον ατελή (σωστότερα: στον ιδιότυπο) συλλογισμό που αποτελείται μόνον από το συμπέρασμα και δεν έχει καμιά προκείμενη.
3) Θα μπορούσε επίσης να μιλήσει κανείς για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή και μετά τις προκείμενες, για συλλογισμούς που έχουν το συμπέρασμα στην αρχή, ακολουθούν οι αναγκαίες προκείμενες και στο τέλος ξαναεπαλαμβάνεται στο συμπέρασμα (= γεωμετρικό επιχείρημα), για συλλογισμούς που ξεκινούν με προκείμενες και στο τέλος έχουν το συμπέρασμα (όπως πχ ο γνωστός αριστοτελικός συλλογισμός), Κλπ.
4) Να σημειωθεί τέλος, ότι πολλοί συλλογισμοί μπορούν να υπαχθούν σε περισσότερα από ένα είδη
=========
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Έκθεση λυκείου, τα μυστικά της = και για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου