- Ας αρχίσουμε με διευκρινίσεις για την ορολογία:
-Συλλογισμός (ή επιχείρημα) είναι η νοητική διαδικασία με την οποία ο νους από ορισμένες προτάσεις που επιλέγει, βγάζει ένα συμπέρασμα σωστό, ή λαθεμένο. Πολλές φορές εξάλλου, αυτή τη νοητική διαδικασία την κάνουμε για να επικυρώσουμε ή να απορρίψουμε ένα συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ένα άλλο άτομο, ένα άλλο πρόσωπο.
Β)- Αυτές τις ορισμένες προτάσεις από τις οποίες ο νους βγάζει ένα συμπέρασμα, ο Αριστοτέλης τις ονόμασε προκείμενες. Προτάσεις δηλαδή που πρό-κεινται από το συμπέρασμα, που κείνται στο κείμενο πριν από το συμπέρασμα (πχ: όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί, ο Σωκράτης ήταν άνθρωπος, άρα ήταν θνητός).
-Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που αυτές οι προτάσεις κείνται μετά το συμπέρασμα (πχ: ο Σωκράτης ήταν θνητός, γιατί ήταν άνθρωπος). Δεν τις λέμε όμως τότε μετακείμενες, αλλά εξακολουθούμε να τις αποκαλούμε προκείμενες (παρότι είναι μετα-κείμενες).
- Τις ορισμένες προτάσεις από τις οποίες ο νους βγάζει ένα συμπέρασμα, είτε κείνται πριν είτε μετά το συμπέρασμα, μπορούμε να τις λέμε "αποδεικτικές προτάσεις". Αυτόν τον όρο θα χρησιμοποιήσω παρακάτω, αν και ενδέχεται να χρησιμοποιήσω και τον όρο προκείμενες μια και έχει καθιερωθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια και έχει γίνει συνήθεια σε όλους μας.
-ΚΑΙ ΕΡΧΟΜΑΙ ΠΛΕΟΝ ΣΤΟ ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ
- Κάθε ''πράγμα'' διαχωρίζεται πρώτα σε κατηγορίες και μετά κάθε κατηγορία σε είδη *. Έτσι και ο συλλογισμός πρώτα διαχωρίζεται σε κατηγορίες συλλογισμών και μετά κάθε κατηγορία σε είδη συλλογισμών.
-Όπως μας λένε οι ειδικοί (όπως ο Ε. Παπανούτσος, ο Φ. Β. Καργόπουλος, οι εννέα φιλόσοφοι που θα συναντήσουμε στα επόμενα, και άλλοι), οι συλλογισμοί διαχωρίζονται σε δυο και μόνο κατηγορίες: Στους Παραγωγικούς και στους Επαγωγικούς. Αυτό σημαίνει ότι τρίτη κατηγορία συλλογισμών δεν υπάρχει.
Α) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ συλλογισμοί είναι όσοι καταλήγουν σε βέβαιο συμπέρασμα.
-Ανάλογα με το αν οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις οι συλλογισμοί διακρίνονται σε κατηγορικούς, ή αν έστω μια προκείμενη είναι υποθετική σε υποθετικούς, ή αν η μια προκείμενη είναι διαζευκτική σε διαζευκτικούς. Οι παραγωγικοί λοιπόν συλλογισμοί (αλλά και οι επαγωγικοί όπως θα δούμε) ανάλογα με το είδος των προκείμενών τους διακρίνονται σε κατηγορικούς, σε υποθετικούς και σε διαζευκτικούς.
-Ανάλογα με το από πόσες προκείμενες βγαίνει το συμπέρασμα, οι παραγωγικοί (αλλά και οι επαγωγικοί όπως θα δούμε) διακρίνονται σε παραγωγικούς με μια προκείμενη, οπότε ονομάζονται άμεσοι παραγωγικοί συλλογισμοί, σε παραγωγικούς με δυο, με τρεις ή και με περισσότερες από τρεις προκείμενες, οπότε ονομάζονται έμμεσοι συλλογισμοί.
(-Άλλες ονομασίες των παραγωγικών συλλογισμών: Εκτός από τις παραπάνω κλασικές ονομασίες, οι ειδικοί διακρίνουν πλέον ορισμένους παραγωγικούς συλλογισμούς και από αν μια προκείμενη έχει ένα δεύτερο αλλά ουσιώδες χαρακτηριστικό: Έτσι λόγου χάρη, αν μια προκείμενη αποτελεί φυσικό νόμο, μιλούν για συλλογισμό με το "παραγωγικό- νομολογικό μοντέλο". Σ΄ αυτή την περίπτωση όλες οι προκείμενες είναι κατηγορικές, αλλά μια από αυτές είναι ταυτόχρονα και φυσικός νόμος. Μπορεί όμως, θα έλεγα συνεχίζοντας τις σκέψεις των ειδικών, αυτή η προκείμενη να είναι κοινωνικός νόμος οπότε ο συλλογισμός υπάγεται στην ίδια περίπτωση. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: για τις νεότερες ονομασίες θα μιλήσω εκτενέστερα και σε άλλη ανάρτηση).
=====
* Ελάχιστα "πράγματα" δεν υπάγονται σε κατηγορίες, και αυτά είναι όσα είναι έννοιες γενικότατες. Πχ οι έννοιες: αίτια, τρόπος, ουσία, ποσότητα, ποιότητα, ον, χρόνος, και μερικές άλλες. Αυτές δεν υπάγονται σε κατηγορίες γιατί δεν υπάρχουν πιο γενικές έννοιες για να υπαχθούν σε εκείνες. (Αυτές οι γενικότατες έννοιες, βέβαια, διαχωρίζονται σε είδη: πχ, αίτια οικονομικά, φυλετικά, θετικά, αρνητικά, κλπ). Βλέπε σχετικά Λογική του Ε. Παπανούτσου, Δωδώνη επανέκδοση 1985, σελίδα 60.
Β) Για τους Επαγωγικούς συλλογισμούς βλέπε στην επόμενη 2η ανάρτηση.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ 4/9/2017: Για τα επιχειρήματα γενικά, βλέπε στο ίντερνετ τη δημοσίευση Βάσω Κιντή: Επιχειρήματα (Βάσω Κιντή, αναπληρώτρια Καθηγήτρια φιλοσοφίας σε ένα από τα τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών).
========
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου