-(Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα και επιθυμητά, παρακαλώ σημειώστε τα, θα είναι μια ικανοποίηση για τον γράφοντα , έστω και αν είναι αρνητικά. Αυτό ισχύει για όλες τις αναρτήσεις μου-ευχαριστώ)
-Για τους συλλογισμούς από δείγμα ανάφερα μερικά πράγματα σε προηγούμενη ανάρτηση. Εδώ θα αναπτύξω το θέμα περισσότερο.Να ξεκινήσω με διευκρινίσεις :
- Γενικό συμπέρασμα βγάζουμε όταν εξετάζουμε ένα όλον: "όλα τα πλοία που είναι αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι με πανιά, άρα όλα τα πλοία στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα". Ενώ συμπέρασμα που το γενικεύουμε, που γενικεύεται, το βγάζουμε από δείγμα: τα πλοία που μπορώ να δω αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα, πιθανόν και τα άλλα που δεν μπορώ να δω να είναι και εκείνα ιστιοφόρα.
-Πολλά βιβλία, όπως το σχολικό Έκφραση- Έκθεση για την γ΄ λυκείου, μιλάνε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση. Εδώ, θέλω να τονίσω και να διευκρινίσω ότι επαγωγικοί συλλογισμοί με γενίκευση είναι όσοι συλλογισμοί προέρχονται από δείγμα, όσοι συλλογισμοί στηρίζονται σε δείγμα. Επομένως όταν μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση, μπορούμε να εννοούμε ότι μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς από δείγμα.
- Συλλογισμοί από δείγμα προέρχονται από δυο ειδών δείγματα: Από φανερά δείγματα, όπως είναι οι γνωστές μας δημοσκοπήσεις, και από αφανή δείγματα.
-Τις φανερές δειγματοληψίες τις κάνουνε οι επιστήμονες. Καθένας κάνει δειγματοληψία στο δικό του κλάδο, πχ ο βιολόγος που παίρνει ως δείγμα πειραματόζωα και τα υποβάλλει σε διάφορες δοκιμασίες για να βγάλει ορισμένα συμπεράσματα, ο φυσικός που παίρνει δείγματα από διάφορα μέταλλα και προσπαθεί να δει αν θερμαινόμενα διαστέλλονται , ο εκλογολόγος που παίρνει δείγματα από αυτούς που ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές για να συμπεράνει το πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών, κλπ.
-Τις αφανείς δειγματοληψίες τις κάνουμε όλοι ως κοινοί άνθρωποι για θέματα της καθημερινότητας, για κοινωνικά θα έλεγα θέματα και για κοινωνικές συμπεριφορές (αλλά και για θέματα του παρελθόντος). Σε ένα τέτοιο δείγμα βάζουμε σαν μέλη τον εαυτό μας και όσους άλλους γνωστούς και άγνωστους θεωρούμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με εμάς. (Ή βάζουμε ως μέλη όσους πρεσβεύουν πάνω σε ένα θέμα κάτι διαφορετικό από εμάς, και συνήθως τότε τους κρίνουμε ή τους κατακρίνουμε).
-Τα θέματα και ζητήματα κοινωνικής υφής, όπου λαμβάνουμε ένα αφανές δείγμα για να βγάλουμε ένα συμπέρασμα, είναι μυριάδες από το εάν η φιλία ενώνει ή όχι τους λαούς, μέχρι το εάν ο γείτονας στην απέναντι πολυκατοικία συμπεριφέρεται σωστά ή άσχημα, από τη διαφήμιση μέχρι την παγκόσμια ειρήνη, κλπ, κλπ, κλπ.
- ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΕ ΑΦΑΝΕΣ ΔΕΙΓΜΑ -"Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. Όσο πλατιά είναι η αγάπη μας, τόσο πιο πλούσια η ψυχή μας. Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-ΑΝΑΛΥΣΗ:
-1ο Στάδιο , ανάλυση του μικροκειμένου στις παραγράφους του : &1 "Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. &2 Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. ( Γιατί ) Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. &3 Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-2ο Στάδιο, ανάλυση εάν ο συλλογισμός είναι επαγωγικός ή παραγωγικός: Ο συλλογισμός στηρίζεται σε αφανές δείγμα γιατί είπαν από τον όλο πληθυσμό μερικοί ή πολλοί αλλά όχι όλοι. (΄Ενα άλλο δείγμα από τον πληθυσμό υποστηρίζει όπως είναι γνωστό ότι η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με τον ανταγωνισμό, άλλο δείγμα ότι είναι δυνατή μόνο με την επιβολή μιας παγκόσμιας κυβέρνησης από επιστήμονες, άλλο δείγμα είπε αυτό και άλλο το άλλο. Χίλιες δυο απόψεις υπάρχουν για το πώς είναι δυνατή η αναγέννηση της εποχής μας). Οι υπόλοιπες παράγραφοι 2 και 3 είναι και αυτές για τον ίδιο λόγο με επαγωγικούς συλλογισμούς.
-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1) Ο συλλογισμός με δείγμα μπορεί πολλές φορές να θεωρηθεί ταυτόχρονα και ως συλλογισμός με αίτιο-αποτέλεσμα (πχ "ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια/ άρα όλοι οι Γάλλοι είναι αγενείς= στηρίζεται σε δείγμα, μηδαμινό βέβαια, αλλά μπορεί να υπαχθεί ταυτόχρονα και σε συλλογισμό με αίτιο- αποτέλεσμα: οι Γάλλοι είναι αγενείς, και ως αιτία θεωρώ - ή, γιατί- ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια). 2) Ένας άρρητος κανόνας που θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει και καλό είναι να τηρείται, είναι ότι ένα πιθανό συμπέρασμα, ένα συμπέρασμα δηλαδή από επαγωγικό συλλογισμό, πρέπει να διατυπώνεται με τρόπο που να δείχνει ότι είναι πιθανό. Με κατάλληλες λέξεις: μάλλον, πιθανόν, θεωρώ, νομίζω κλπ. 3) Βέβαια δεν είναι υποχρεωμένος ένας πομπός λόγου να διατυπώνει το συμπέρασμά του όπως επιτάσσει αυτός ο άρρητος κανόνας, άσχετο αν οι αναλυτές του λόγου του θα δυσκολευτούν στο έργο τους. Υπάρχουν όμως εκτός από αυτή την περίπτωση, την αντιτυπολατρική, και οι σκόπιμες περιπτώσεις που ο πομπός διατυπώνει το συμπέρασμα ως βέβαιο. Πάντως είτε έτσι είτε αλλιώς, η ανάλυση ενός συλλογισμού μάς υποχρεώνει να εξιχνιάζουμε αν το συμπέρασμα και ό όλος συλλογισμός στηρίζεται σε δείγμα ή σε όλον. Μάλιστα όταν στηρίζεται σε μηδαμινό δείγμα τότε συνήθως έχουμε παραλογισμό (βλέπε για τους παραλογισμούς και στην ανάρτηση 5).
- ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η άποψη από ένα δείγμα, συνήθως μεγάλο, μπορεί να επικρατήσει και να μετατραπεί σε κανόνα ή σε νόμο, ή σε μια ορισμένη κοινωνία ή σε μια ομάδα κοινωνιών. Τότε η κοινωνία αυτή, ή η ομάδα κοινωνιών, λειτουργεί με βάση αυτόν τον κανόνα ή νόμο και εφαρμόζοντάς τον, κάνει παραγωγικούς πλέον συλλογισμούς: Πχ α) στην Ελλάδα η φοροδιαφυγή θεωρείται από ένα πολυπληθές μέρος (δείγμα) του πληθυσμού φορολογικό και μόνο αδίκημα, και αυτή η άποψη, αυτό το συμπέρασμα, μετατράπηκε σε νόμο. Έτσι τα ελληνικά δικαστήρια εφαρμόζοντας τον νόμο σε έναν φοροφυγά κάνουν τον εξής περίπου συλλογισμό: ο νόμος προβλέπει να επιβάλλεται στον φοροφυγά χρηματικό πρόστιμο/ από την διαδικασία αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος φοροδιέφυγε/ άρα του επιβάλλεται χρηματικό πρόστιμο. β) Στις Η Π Α η φοροδιαφυγή θεωρείται ποινικό αδίκημα, οπότε το δικαστήριο επιβάλλει σε ένα άτομο που κατηγορείται για φοροδιαφυγή, ποινή φυλάκισης, και όχι απλώς χρηματικό πρόστιμο, γ) πολλά κράτη από το 1945 υπήχθησαν στον Ο Η Ε, όπου συμφωνούν για ορισμένους διεθνείς κανόνες που πρέπει να εφαρμόζουν στις μεταξύ τους σχέσεις. Η παραβίαση ενός κανόνος από ένα κράτος έχει σαν συνέπεια να εκδίδεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας, που αντιπροσωπεύει τον Ο Η Ε, απόφαση σε βάρος του παρανομήσαντος κράτους.
=======
- Γενικό συμπέρασμα βγάζουμε όταν εξετάζουμε ένα όλον: "όλα τα πλοία που είναι αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι με πανιά, άρα όλα τα πλοία στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα". Ενώ συμπέρασμα που το γενικεύουμε, που γενικεύεται, το βγάζουμε από δείγμα: τα πλοία που μπορώ να δω αυτή τη στιγμή στο λιμάνι είναι ιστιοφόρα, πιθανόν και τα άλλα που δεν μπορώ να δω να είναι και εκείνα ιστιοφόρα.
-Πολλά βιβλία, όπως το σχολικό Έκφραση- Έκθεση για την γ΄ λυκείου, μιλάνε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση. Εδώ, θέλω να τονίσω και να διευκρινίσω ότι επαγωγικοί συλλογισμοί με γενίκευση είναι όσοι συλλογισμοί προέρχονται από δείγμα, όσοι συλλογισμοί στηρίζονται σε δείγμα. Επομένως όταν μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς με γενίκευση, μπορούμε να εννοούμε ότι μιλάμε για επαγωγικούς συλλογισμούς από δείγμα.
- Συλλογισμοί από δείγμα προέρχονται από δυο ειδών δείγματα: Από φανερά δείγματα, όπως είναι οι γνωστές μας δημοσκοπήσεις, και από αφανή δείγματα.
-Τις φανερές δειγματοληψίες τις κάνουνε οι επιστήμονες. Καθένας κάνει δειγματοληψία στο δικό του κλάδο, πχ ο βιολόγος που παίρνει ως δείγμα πειραματόζωα και τα υποβάλλει σε διάφορες δοκιμασίες για να βγάλει ορισμένα συμπεράσματα, ο φυσικός που παίρνει δείγματα από διάφορα μέταλλα και προσπαθεί να δει αν θερμαινόμενα διαστέλλονται , ο εκλογολόγος που παίρνει δείγματα από αυτούς που ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές για να συμπεράνει το πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών, κλπ.
-Τις αφανείς δειγματοληψίες τις κάνουμε όλοι ως κοινοί άνθρωποι για θέματα της καθημερινότητας, για κοινωνικά θα έλεγα θέματα και για κοινωνικές συμπεριφορές (αλλά και για θέματα του παρελθόντος). Σε ένα τέτοιο δείγμα βάζουμε σαν μέλη τον εαυτό μας και όσους άλλους γνωστούς και άγνωστους θεωρούμε ότι πρεσβεύουν τα ίδια με εμάς. (Ή βάζουμε ως μέλη όσους πρεσβεύουν πάνω σε ένα θέμα κάτι διαφορετικό από εμάς, και συνήθως τότε τους κρίνουμε ή τους κατακρίνουμε).
-Τα θέματα και ζητήματα κοινωνικής υφής, όπου λαμβάνουμε ένα αφανές δείγμα για να βγάλουμε ένα συμπέρασμα, είναι μυριάδες από το εάν η φιλία ενώνει ή όχι τους λαούς, μέχρι το εάν ο γείτονας στην απέναντι πολυκατοικία συμπεριφέρεται σωστά ή άσχημα, από τη διαφήμιση μέχρι την παγκόσμια ειρήνη, κλπ, κλπ, κλπ.
- ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΕ ΑΦΑΝΕΣ ΔΕΙΓΜΑ -"Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. Όσο πλατιά είναι η αγάπη μας, τόσο πιο πλούσια η ψυχή μας. Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-ΑΝΑΛΥΣΗ:
-1ο Στάδιο , ανάλυση του μικροκειμένου στις παραγράφους του : &1 "Είπαν- και είναι σωστό- πως η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με το ξύπνημα της αγάπης στις ψυχές των ανθρώπων. &2 Αυτή μόνο υπερνικά τη στενότητα του εγώ μας. ( Γιατί ) Όταν αγαπούμε βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας , ανοίγεται το εγώ μας, κι όχι μόνο αυτό αλλά και οι πύλες της ψυχής μας , και αγκαλιάζει εκείνο που αγαπά. &3 Άλλωστε, είναι γνωστό πως καθένας μπορεί να καταλάβει τέλεια μόνο ό,τι αγαπά".
-2ο Στάδιο, ανάλυση εάν ο συλλογισμός είναι επαγωγικός ή παραγωγικός: Ο συλλογισμός στηρίζεται σε αφανές δείγμα γιατί είπαν από τον όλο πληθυσμό μερικοί ή πολλοί αλλά όχι όλοι. (΄Ενα άλλο δείγμα από τον πληθυσμό υποστηρίζει όπως είναι γνωστό ότι η αναγέννηση της εποχής μας είναι δυνατή μόνο με τον ανταγωνισμό, άλλο δείγμα ότι είναι δυνατή μόνο με την επιβολή μιας παγκόσμιας κυβέρνησης από επιστήμονες, άλλο δείγμα είπε αυτό και άλλο το άλλο. Χίλιες δυο απόψεις υπάρχουν για το πώς είναι δυνατή η αναγέννηση της εποχής μας). Οι υπόλοιπες παράγραφοι 2 και 3 είναι και αυτές για τον ίδιο λόγο με επαγωγικούς συλλογισμούς.
-ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1) Ο συλλογισμός με δείγμα μπορεί πολλές φορές να θεωρηθεί ταυτόχρονα και ως συλλογισμός με αίτιο-αποτέλεσμα (πχ "ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια/ άρα όλοι οι Γάλλοι είναι αγενείς= στηρίζεται σε δείγμα, μηδαμινό βέβαια, αλλά μπορεί να υπαχθεί ταυτόχρονα και σε συλλογισμό με αίτιο- αποτέλεσμα: οι Γάλλοι είναι αγενείς, και ως αιτία θεωρώ - ή, γιατί- ένας Γάλλος με φέρθηκε με αγένεια). 2) Ένας άρρητος κανόνας που θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει και καλό είναι να τηρείται, είναι ότι ένα πιθανό συμπέρασμα, ένα συμπέρασμα δηλαδή από επαγωγικό συλλογισμό, πρέπει να διατυπώνεται με τρόπο που να δείχνει ότι είναι πιθανό. Με κατάλληλες λέξεις: μάλλον, πιθανόν, θεωρώ, νομίζω κλπ. 3) Βέβαια δεν είναι υποχρεωμένος ένας πομπός λόγου να διατυπώνει το συμπέρασμά του όπως επιτάσσει αυτός ο άρρητος κανόνας, άσχετο αν οι αναλυτές του λόγου του θα δυσκολευτούν στο έργο τους. Υπάρχουν όμως εκτός από αυτή την περίπτωση, την αντιτυπολατρική, και οι σκόπιμες περιπτώσεις που ο πομπός διατυπώνει το συμπέρασμα ως βέβαιο. Πάντως είτε έτσι είτε αλλιώς, η ανάλυση ενός συλλογισμού μάς υποχρεώνει να εξιχνιάζουμε αν το συμπέρασμα και ό όλος συλλογισμός στηρίζεται σε δείγμα ή σε όλον. Μάλιστα όταν στηρίζεται σε μηδαμινό δείγμα τότε συνήθως έχουμε παραλογισμό (βλέπε για τους παραλογισμούς και στην ανάρτηση 5).
- ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η άποψη από ένα δείγμα, συνήθως μεγάλο, μπορεί να επικρατήσει και να μετατραπεί σε κανόνα ή σε νόμο, ή σε μια ορισμένη κοινωνία ή σε μια ομάδα κοινωνιών. Τότε η κοινωνία αυτή, ή η ομάδα κοινωνιών, λειτουργεί με βάση αυτόν τον κανόνα ή νόμο και εφαρμόζοντάς τον, κάνει παραγωγικούς πλέον συλλογισμούς: Πχ α) στην Ελλάδα η φοροδιαφυγή θεωρείται από ένα πολυπληθές μέρος (δείγμα) του πληθυσμού φορολογικό και μόνο αδίκημα, και αυτή η άποψη, αυτό το συμπέρασμα, μετατράπηκε σε νόμο. Έτσι τα ελληνικά δικαστήρια εφαρμόζοντας τον νόμο σε έναν φοροφυγά κάνουν τον εξής περίπου συλλογισμό: ο νόμος προβλέπει να επιβάλλεται στον φοροφυγά χρηματικό πρόστιμο/ από την διαδικασία αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος φοροδιέφυγε/ άρα του επιβάλλεται χρηματικό πρόστιμο. β) Στις Η Π Α η φοροδιαφυγή θεωρείται ποινικό αδίκημα, οπότε το δικαστήριο επιβάλλει σε ένα άτομο που κατηγορείται για φοροδιαφυγή, ποινή φυλάκισης, και όχι απλώς χρηματικό πρόστιμο, γ) πολλά κράτη από το 1945 υπήχθησαν στον Ο Η Ε, όπου συμφωνούν για ορισμένους διεθνείς κανόνες που πρέπει να εφαρμόζουν στις μεταξύ τους σχέσεις. Η παραβίαση ενός κανόνος από ένα κράτος έχει σαν συνέπεια να εκδίδεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας, που αντιπροσωπεύει τον Ο Η Ε, απόφαση σε βάρος του παρανομήσαντος κράτους.
=======
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Έκθεση Λυκείου, θέματα και σκέψεις = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- Έκθεση λυκείου, τα μυστικά της = και για μαθητές
- Συλλογισμοί
- Συλλογισμοί και είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου